Δώσε βάση στο ερωτηματικό. Γιατί έρχεται κόσμος και λέει «γιατρέ ξεχνάω» και τα τεστ μνήμης τερματίζουν και φαίνομαι εγώ ο χαζός.
Η μνήμη είναι μια από τις ανώτερες λειτουργίες του ανθρώπινου εγκεφάλου. Άλλες τέτοιες είναι η προσοχή, η ευφράδεια, ο προσανατολισμός, η γλώσσα, η ευπραξία…
Το να χάσει ένας άνθρωπος κάποια από αυτές τις ικανότητες στα καλά καθούμενα είναι τουλάχιστον ανησυχητικό! Εάν δηλαδή εγκατασταθεί οξέως (μέσα σε λεπτά ή ώρες ή λίγες μέρες) μια εικόνα όπου ένας κατά τα άλλα φυσιολογικός άνθρωπος δεν μπορεί να θυμηθεί ή να αναγνωρίσει πρόσωπα ή να βρεί τον δρόμο για το σπίτι του κτλ θα πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφθεί νοσοκομείο! Εάν μάλιστα η έναρξη γίνει σε λίγα λεπτά, η επίσκεψη στα Επείγοντα πρέπει να είναι όσο το δυνατό πιο γρήγορη. Είναι πολύ πιθανό να έχει υποστεί εγκεφαλικό επεισόδιο και εδώ ισχύει το ρητό «ο χρόνος είναι εγκέφαλος». Δηλαδή όσο περισσότερο καθυστερούμε τόσο περισσότερα εγκεφαλικά κύτταρα χάνουμε!
Υπάρχει και μια άλλη κατάσταση που μπορεί να έχει παρόμοια εικόνα. Ονομάζεται παροδική σφαιρική αμνησία και είναι κάπως εντυπωσιακή αφού το άτομο δεν μπορεί να αποθηκεύσει νέες πληροφορίες και χαρακτηριστικά ρωτάει συνέχεια τα ίδια πράγματα. Το καλό είναι ότι είναι …παροδική. Οπότε περνάει σχετικά σύντομα. Η επίσκεψη στο νοσκομείο βέβαια είναι επιβεβλημένη.
Μετά έχουμε τον κόσμο που …νομίζει ότι ξεχνάει. Όχι δεν έχουμε όλοι άνοια. Κυρίως όχι στα 40 και στα 50. Σε αυτές τις ηλικίες οι πραγματικές διαταραχές μνήμης είναι πολύ σπάνιες. Συνήθως οι ρυθμοί της ζωής, οι υποχρεώσεις και το στρες μας αναγκάζουν να απορρίψουμε μερικές πληροφορίες ή να μη τις δώσουμε αρκετή προσοχή. Δεν είναι κάτι επικίνδυνο και δεν σημαίνει ότι ήρθε ο Γερμανός γιατρός να σου πάρει το μυαλό (… ο Alzheimer). Προσοχή όταν επηρεάζεται πραγματικά η λειτουργικότητα! Εάν δηλαδή το φαγητό το καίμε ή δεν μπορώ να υπολογίσω τα ρέστα στη λαϊκή θα πρέπει να το τσεκάρουμε. Κυκλοφορεί και η κατάθλιψη η οποία μπορεί να προκαλεί διαταραχές μνήμης και αντιμετωπίζεται με μεγάλη επιτυχία! Όπως και να ‘χει όποιος νομίζει ότι ξεχνάει με μια σύντομη εξέταση και αν χρειάζεται και μια μαγνητική εγκεφάλου θα είμαστε σίγουροι ότι δεν τρέχει κάτι ύποπτο.
Τι εννοώ με το «ύποπτο»; Υπάρχουν κάποιες περιπτώσεις που η αιτία των διαταραχών της μνήμης είναι κάποια άλλη πάθηση. Μια ενδοκρινολογική διαταραχή (πχ του θυρεοειδούς), μια πάθηση του ήπατος ή των νεφρών ή κάποια έλλειψη βιταμινών (Β12). Έτσι σε κάθε ασθενή με βεβαιωμένη διαταραχή στην μνήμη του πρώτη μας δουλειά είναι να αποκλείσουμε με απλές εξετάσεις κάποια αιτία που πιθανώς μπορούμε να θεραπεύσουμε.
Αυτό δυστυχώς σημαίνει ότι οι υπόλοιπες περιπτώσεις είναι αυτές που δεν μπορούμε να θεραπεύσουμε. Συχνότερη και πιο γνωστή, αλλά όχι και η μόνη, είναι η άνοια τύπου Alzheimer στην οποία σταδιακά όλο και περισσότερα νευρικά κύτταρα εκφυλίζονται δημιουργώντας εγκεφαλική ατροφία. Όσο περισσότερος εγκέφαλος «χάνεται» τόσο περισσότερες λειτουργίες δεν μπορεί να εκτελέσει ο ασθενής. Αρχικά είναι η πρόσφατη μνήμη (που άφησα το τηλέφωνο; τι έφαγα σήμερα; γιατί ήρθα σε αυτό το δωμάτιο;), ο προσανατολισμός στον χρόνο (τι μέρα έχουμε σήμερα;) και σταδιακά η απώλεια επεκτείνεται και σε άλλους τομείς. Ξεχνάμε πρόσωπα ακόμη και τα πιο οικεία, χάνουμε την ικανότητα προσανατολισμού ακόμη και στην πόλη μας ή και στο ίδιο μας το σπίτι.
Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν φαρμακευτικοί τρόποι διακοπής αυτής της εξέλιξης. Τα διαθέσιμα φάρμακα δηλαδή, βοηθάνε κάπως στην άνοια με το να καθυστερήσουν μερικώς την εξέλιξη. Για αυτό θεωρώ είναι καλύτερα να πούμε κάποια άλλα πράγματα που είναι πολύ σημαντικά. Και αυτά έχουν να κάνουν κυρίως με τα άτομα που φροντίζουν τον ασθενή με άνοια.
Οι φροντιστές λοιπόν θα πρέπει να γνωρίζουν από νωρίς τι σημαίνει άνοια και ποια είναι η εξέλιξη της. Θα πρέπει από νωρίς να γίνουν οι «προετοιμασίες» σε επίπεδο πρακτικό αλλά και ψυχολογικό για το πιο προχωρημένο στάδιο της νόσου. Πρέπει να γνωρίζουν ότι ο άνθρωπος τους μπορεί να φαίνεται αρκετά καλά στο σπίτι του με τους ανθρώπους του αλλά μια αλλαγή στο περιβάλλον του ή στην ομοιόσταση του (μια ίωση, μια νοσηλεία, αφυδάτωση, απομάκρυνση του πιο κοντινού του ατόμου) μπορεί να τον αποδιοργανώσει πολύ εύκολα.
Επιπλέον θα πρέπει να υπάρξει μέριμνα για θέματα ασφάλειας. Ανάλογα με την λειτουργικότητα του ασθενή θα πρέπει να παίρνονται μέτρα όπως η απομάκρυνση από εστίες φωτιάς, ίσως η παρακολούθηση της κίνησης ώστε να μην χαθεί η φροντίδα για την σωστή λήψη φαρμάκων και άλλα.
Σημαντική βοήθεια μπορούν να προσφέρουν τα κέντρα ημέρας άνοιας που υπάρχουν σε διάφορες πόλεις. Εκεί εξειδικευμένο προσωπικό θα βοηθήσει και τους ασθενείς αλλά και τους φροντιστές να ανταπεξέλθουν.